‘Ik heb geen Joden, maar patiënten’, sprak de directeur van het Krankzinnigen Gesticht. En hij weigerde Joden uit te leveren

EINDHOVEN - Het was dinsdag 26 maart precies tachtig jaar geleden dat 23 Joodse patiënten van het Rijks Krankzinnigen Gesticht Woensel in concentratiekamp Auschwitz ter dood werden gebracht. Met een indrukwekkend verhaal herdenkt GGzE De Grote Beek deze gebeurtenis.

Karin Rosendaal 26-03-24, 22:03 Laatste update: 26-03-24, 22:16 Bron: ED

Zij leefden hier is het aangrijpende verhaal van de deportatie van 24 Joodse patiënten in de periode tussen 13 en 26 maart 1944. 23 van hen worden vermoord.

Hans Marechal (oud-medewerker GGzE) verdiept zich al meer dan vijftien jaar in de oorlogsjaren in het toenmalige Rijks Krankzinnigen Gesticht (RKG). Hij heeft onderzoek gedaan in archieven, dossiers, boeken en op internet. Uit die zoektocht en gevoerde gesprekken komen nog steeds puzzelstukjes naar boven die nog niet verteld zijn. Dinsdagmiddag gaat zijn verhaal specifiek over de ontvoering en dood van de patiënten van Joodse afkomst in die bewuste periode.

,,Vandaag tachtig jaar geleden zijn 23 patiënten in Auschwitz vermoord. De wereld zoals die vandaag is vraagt om onze inzet. Met Zij leefden hier willen wij een bijdrage leveren aan een rechtvaardige wereld en laten zien wat onmenselijkheid en uitsluiting betekent”, aldus een geëmotioneerde Marechal.

Redelijk veilige plek

De vertelling in de grote zaal van het Conferentiecentrum GGzE op Landgoed De Grote Beek trekt veel belangstellenden. Het toepasselijke nummer Imagine van John Lennon wordt op piano ten gehore gebracht voordat de vertelling begint.

Marechal vertelt in het kort over de eerste periode tijdens de oorlog. Het RKG is een redelijk veilige plek in die tijd. Het was een gesloten instituut met personeel op eigen terrein en was zelfvoorzienend. Veilig, totdat voormalig geneesheer-directeur Mooij de vraag krijgt hoeveel Joodse patiënten hij heeft. Op 13 maart 1944 om 17.30 uur komen de Eindhovense NSB-er Wolterbeek, de chauffeur van de Duitse ‘Sicherheitzdienst’ en SD-er Frohnapfel. Ze eisen de uitlevering van Joodse patiënten. Mooij weigert en spreekt de historische woorden: ,,Ik heb geen Joden, alleen maar patiënten.”

Mooij wordt gearresteerd en afgevoerd. De volgende dag komt de SD terug. Personeel weigert mee te werken. Uiteindelijk doorzoeken de Duitsers de kaartenbakken in het administratiebureau en vinden de registratiekaarten gemerkt met de letter J. 24 Joden worden afgevoerd met bestemming Westerbork en vervolgens getransporteerd naar Auschwitz. Een patiënt wordt terug gestuurd, hij zou niet voldoende Joods zijn geweest.

Wegrijdende treinen

Het maakt indruk om op dat moment bewegende beelden en het geluid van wegrijdende treinen vol met Joden te zien en te horen. Marechal: ,,Uit een getuigenverslag van Louis de Wijze, die zelf in de trein heeft gezeten, blijkt dat de ‘wagon van de krankzinnigen’ op 26 maart aankomt. Alle inzittenden worden ter dood gebracht.” Het is stil in de zaal als alle namen opgelezen worden.

Aansluitend gaat het gezelschap naar de begraafplaats op het landgoed. Bij de struikelstenen leggen alle aanwezigen een steentje en spreken ze de namen uit van de Joodse patiënten om hun respect te betuigen. Op de stenen staat ‘Zij leefden hier’ in plaats van het gebruikelijke ‘Zij woonden hier’. Marechal: ,,De gedachte hierachter was, dat je hier (RKG) toch eigenlijk niet wilde wonen.”