Steeds meer expats geestelijk in de knel: ver van huis, geen vrienden, en torenhoge verwachtingen

EINDHOVEN - Ze zijn ver van huis, de druk om te presteren is groot, en een plek vinden in die typische Nederlandse samenleving blijkt niet gemakkelijk. Niet gek dat elk jaar honderden expats mentaal vastlopen.

Dit zien psychologen regelmatig langskomen bij Indiase mannen en vrouwen in hun behandelkamer: hoewel de ouders aan de andere kant van de wereld wonen, is de druk op zoon of dochter in Brainport Eindhoven nog steeds groot. Pa of ma hangt soms dagelijks aan de lijn. Wordt er wel gepresteerd daar in Nederland? Heb je al een huis? Heb je al een echtgenoot? Heb je nog geen kinderen? Hoe ga je straks voor ons zorgen?

,,Dat is echt de Indiase cultuur”, zegt psycholoog Dianne Winkelmolen van GGzE, het Eindhovense centrum voor geestelijke gezondheidszorg. Haar collega’s aan tafel knikken. Allemaal behandelen ze expats. De hoge eisen van Indiase ouders kennen ze allemaal.

,,Voor sommige Indiërs was dat zelfs een reden om naar Nederland te vertrekken", weet collega-psycholoog Dounia Boubakri. Ook zélf hebben veel expats hoge verwachtingen, tekent ze aan. Ze trekken de wereld in om het te gaan maken. ,,En soms halen ze hun doelen, hebben ze die baan, maar valt het toch nog tegen.”

Weten wanneer je door moet vragen

Zo helder als het groepje psychologen is over de diagnose, zo nadrukkelijk plaatsen ze ook hun professionele kanttekening: ,,Als psychologen zullen we nooit generaliseren en bij elke patiënt zijn we weer open en nieuwsgierig”, onderstreept Emel Özbek. ,,Maar je krijgt natuurlijk wel een soort fingerspitzengefühl, je weet waar je wat meer door moet vragen.”

En als we dan toch bezig zijn met disclaimers: dit verhaal gaat dan wel over expats die problemen hebben, het overgrote deel redt zich natuurlijk gewoon, relativeert Özbek.

Toch is ze niet alleen psycholoog, maar ook manager van de GGzE-afdeling die de naam ‘expat-poli’ draagt. In een paar jaar tijd is het aantal cliënten uit die groep zo sterk gestegen, dat er aparte aandacht voor moest komen. Overigens ook omdat niet elke psycholoog zo goed Engels spreekt dat hij in die taal kan behandelen.

Natúúrlijk is er een expat-poli. Het aantal internationale kenniswerkers in de regio is gegroeid tot boven de 40.000. Dat zijn er evenveel als Geldrop-Mierlo inwoners heeft. Kunt u het zich voorstellen, zo’n grote gemeente zonder psychologen? Logisch dus, dat er inmiddels een behoorlijke groep professionals is die zich toeleggen op expats.

En die komen er al snel achter dat er ook sprake is van een aparte expat-problematiek. Zie het voorbeeld van de Indiërs.

Nog een patroon dat vaker voorkomt: expats die altijd al kampten met een trauma, depressie of andere problematiek. Maar thuis, te midden van familie en vrienden, in een wereld die ze goed kennen, lukt het hen om overeind te blijven. En dan verhuizen ze. Aanvankelijk gaat alles goed. Maar als de dozen zijn uitgepakt en de opwinding voorbij is, dan gaan ze onderuit.

,,Je denkt: ze zijn hoogopgeleid en ze hebben zelf de keuze gemaakt om hiernaartoe te komen, dus dat is allemaal wel oké”, zegt Emel Özbek. Maar dat is net zo’n misverstand als de opvatting dat deze intelligente mensen heel snel klaar zijn met hun behandeling. Winkelmolen: ,,Maar het valt wel op dat ze zeer gemotiveerd zijn en gemakkelijk verbanden leggen.”

Vriendschappen sluiten moeilijk

Wat het niet makkelijker maakt, ziet GGZ-psychiater Hanneke Raven, is dat expats heel veel grote en kleine dingen niet weten. Hoe je bij de tennisclub komt, maar ook hoe een zorgverzekering werkt, wat de rol is van een bedrijfsarts. ,,Daardoor worden ze onzeker en voelen ze zich nog meer een buitenstaander.”

Daar komt nog iets bij dat minder met de expats te maken heeft, maar vooral met... ons. Nederlanders. Wij staan best open voor contacten en worden door collega’s soms zelfs als vrienden ervaren. Tot het 17.00 uur is en de afdeling leegloopt. Collega’s thuis uitnodigen? Dat is bij ons minder vanzelfsprekend dan in veel andere culturen. ,,Initiële contact leggen, dat lukt expats meestal wel”, concludeert Boukari. ,,Maar vriendschappen sluiten en mensen buiten het werk ontmoeten, die verdiepende laag, dat kan wel moeilijk zijn.”

,,Het ligt niet alleen aan onze werkcultuur”, denkt Özbek. ,,Ook de levensfase speelt een rol. Je sociaal netwerk bouw je op tijdens je studie, of je eerste baan. Dat geldt voor ons, maar ook voor expats. Maar die hebben dat in hun land van herkomst gedaan, en die contacten blijven daar.” In Nederland merken ze dat collega’s of buren ook al een eigen netwerk en vrienden hebben. ,,Dat gooien ze niet zomaar open voor nieuwkomers.”

Overigens vinden de GGZ-psychologen dat er hier ook een taak ligt voor werkgevers van de expats. Organiseer laagdrempelige activiteiten waar mensen elkaar ontmoeten, suggereren ze. Zorg dat ze weten hoe dingen hier werken. Özbek: ,,Je haalt als bedrijf kennis binnen, maar je haalt ook een mens binnen. Zorg daarvoor.”

[KADER]

Topje van de ijsberg

De expat-poli behandelde vorig jaar 97 cliënten, maar dat is slechts het topje van de ijsberg, volgens manager Emel Özbek. GGzE heeft ook een speciale afdeling voor mensen van een andere cultuur, Idiomes, waar ook expats terechtkomen. Apanta in Veldhoven richt zich ook op deze groep, en zoals gezegd zijn er verschillende zelfstandige psychologen voor internationals. Bovendien trekken expats niet snel aan de bel, merkt Özbek op.